Skjælke ente!

Norsk språk - er det norsk, dansk, norrønt, angloamerikansk eller fransk? Alt & ingen vil noen si. Påvirkningene utenfra er sterke, både gjennom 400 år i staten Danmark-Norge, oversjøiske kontakter, viking- & hansatid, jektefart & immigrasjon. Kanskje minst fra det gamle norrøne språket?

Ernst Håkon Jahr - professor i nordisk språkvitskap ved Universitetet i Agder skriver i språknytt nr 2/2011 om utrykket «Skjælke ente!» - en muntlig overlevering direkte fra norrønt til moderne tid.

Norsk Ordbok bind 9 gir denne korte forklaringa:

skjelkja v -a [norr. skelkja ’spotta, håna’] 

spotta, skjemta med (Onsøy): skjelke ikkje! 

Det spesielle med dette ordet er at det er heimfesta hos berre éin språkbrukar i moderne tid, nemleg Sofie Gjølberg (1872–1967) frå Onsøy ved Fredrikstad, skriver Ernst Håkon Jahr:

Ho var oldemora mi på morssida (mors mormor). Ho brukte ordet ganske ofte, særleg når oldeborna sa noko ho meinte vi ikkje skulle spøke med. Sa nokon «No døyr eg!» eller «Eg ler meg i hel», kommenterte ho gjerne: «Skjælke ente!» Vi skulle ikkje skjemte med slike alvorlege ting. 

Skjælke går rett attende til norrønt skelkja. Her har vi altså eit ord som er belagt i norrønt, & som ikkje er registrert skriftleg nokon stad mellom norrøn tid & no. Det er ikkje med i Ivar Aasens ordbok, ikkje i Hans Ross si eller hos nokon andre, men blei så «redda» for Norsk Ordbok av Sofie Gjølberg. Norsk Ordbok har normert ordet til skjelkja. Kanskje nokon av Språknytts lesarar òg kjenner uttrykket «Skjelkje ikkje»?

Tilvisinga i Norsk Ordbok er til ein artikkel eg skreiv om «skjelkje ikkje»- uttrykket i årsskriftet Varden (utgitt av Onsøy Historielag), 29. årgang 2001.

Kanskje noen av Tid & roms lesere kjenner uttrykket «Skjelkje ikkje»?